Uzarzewo – dokument fundacyjny wieży kościoła

Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!

Panu Bogu na chwałę, a potomnym katolikom parafii Uzarzewskiej na pamiątkę spisujemy co następuje:

Wieżę tą wybudowała, za czasów Proboszcza X. Leonarda Ostrowicza, urodzonego w Gostyniu, Wielmożna Antonina Lipska roku 1868 własnym kosztem i wyreparowała dach na kościele za cenę 1600 Tal. prusk. Wieżę budował Jan Freze, cieśla z Poznania i polier [?] Pokrywka z Winiar. Onus fabricae tak kościoła jako i budynków plebańskich ciąży w 2/3 na Patronie a w 1/3 na parafii. Kościół Uzarzewski istniał już w r. 1510. Początkowo był drewnianym i jeszcze w r. 1638 znajdował się w dobrym stanie. W r. 1725 był już bardzo podupadły i został w r. 1749 zupełnie rozebrany, a na jego miejscu wzniesiony nowy zbudowany w mur pruski, który dotąd stoi. Jest jeszcze dość dobry i ma mocne fundamenta; zakrystya jest cała murowana. W kościele są 4 ółtarze bardzo podrzędnej roboty. Presbyteryum w tym roku nowo wymurowano i cementem wylano kosztem W-nej Pani Lipskiej. Chór nowy r. b. wystawił X. Proboszcz L. Ostrowicz z dobrowolnych składek parafian. Oprócz tego w tym roku ma być kościół wewnątrz całkiem restaurowany, co będzie 800 Tal. kosztować Do parafii Uzarzewskiej należą następujące wsie: Uzarzewo z hubami i olęderkami, Swięcinek, Jankowo, Góra, Sarbinowo, Biskupice, Bugaj. W parafii jest dusz. katol. 775, protestantów 650, żydów ani jednego. Dochody plebańskie ograniczają się na zbiorach z 229 mórg ziemi, pobieraniu 5-go procentu od 2300 Tal. kap [?] i mesznego z parafii w ilości 92 wiort [?] żyta i 77 wiort [?] owsa przypadającego na Św. Marcin. Meszne płacą katolicy i protestanci. Oprócz tego płaci Dom Uzarzewo 15 Tal. kompozyty. Akcydensa wynoszą około 100 Tal. W parafii jest 5 szkół, z tych obecnie są tylko 2 katol., a 3 protest. Szkołę w Jankowie w roku zeszłym tj. 1867 zamieniono na protestancką, o co jeszcze toczy się process z nadzieją pomyślnego rezultatu dla katolików. Przy szkole w Uzarzewie jest naucz. Franciszek Polczyński (on to nakreślił niniejszy dokumencik z polecenia X. Ostrowicza) a w Sarbinowie Józef Szymański, Do każdej z tych szkół chodzi mniej więcej około 50 dzieci. Dochody nauczycieli są: w Uzarzewie gotówką 80 Tal., w ziarnie 34½ szufl [?] zboża i użytek z 14 mórg roli; w Sarbinowie 75 Tal. gotówką, 96½ szufl zboża i użytek z 6 mórg roli. Płacę pobierają przez rendanta [?] szkol., którym zwykle jest jeden z gospodarzy. Dziedziczką Uzarzewa jest W-na Zenobia Żychlińska, żona W-go Józefa Żychlińskiego dziedzica dóbr Modliszewa, a córka Patronki kościoła W-nej An. Lipskiej, mającej na tutejszej wsi dożywocie. Arcybiskupem naszym jest Mieczysław Halka hr. Ledóchowski, a Papieżem Pius IX. Pobożny, wielkoduszny, szlachetny Pius tak nas nieszczęśliwych Polaków ukochał, że nakazał modły po całej kuli ziemskiej za nas i za uciśniony pod berłem rossyjskiem kościół polski. Sam jest męczennikiem, bo odarty z swego Państwa Kościelnego przez niecne syny włoskie i ich króla Wikt. Emanuela, utrzymuje się jedynie prawie ze Świętopietrza. Od roku 1815 zostajemy pod panowaniem pruskiem, obecnie jest królem Wilhelm I, który wstąpił na tron 1860. Administracya i sądownictwo pruskie jest wprawdzie nie złe, ale stara się nas całemi siłami zgermanizować. Los nasz w porównaniu do braci naszych zostających pod berłem rossyjskiem jest dość znośny, mimo to tęsknim za własną ojczyzną i własnymi rządami. Gdy te słowa bracia mili kiedyś czytać będziecie, może już wam wolno będzie zwać się synami wolnej, a wolnej [?] od morza do morza najdroższej Polski, w której zmartwychwstanie i my niezłomną pokładamy nadzieję. Westchniejcie natenczas za nas do Pana Boga i zmówcie choć jedno Ojczenasz i jedno Zdrowaś za dusze nasze, a Xiądz Dobrodziej niech łaskaw będzie odprawić za nas requiem.

Uzarzewo dnia 12-go Sierpnia 1868.

Kollegium kościelne

X. Leonard Ostrowicz

Stanisław [?]

Ignacy Sroka

Franciszek Polczynski

Antonia Lipska z Kraszkowskich

Józef Żychliński Zenobia z Lipskich Zychlińska Józio Gucio Boleś bliźnięta Antolka

Objaśnienia i komentarze:

Onus fabricae (łac.) - ciężar, obowiązek utrzymania

Wiort - prawdopodobnie skrót od dawnej miary objętości „wiertel”

W trakcie jednoczenia Włoch (1860 – 1870) na czele których stanął król Wiktor Emanuel - Państwo Kościelne (Watykan) zostało włączone do nowego państwa. Papieże, nie godząc się na ten nowy układ, uznali siebie za uwięzionych w Watykanie. Stan ten trwał do 1929 – kiedy to w tzw. traktatach laterańskich – Włochy uznały Państwo Watykańskie za niepodległe.

Źródło: pttk86.republika.pl