Cmentarz przy kościele św. Marcina w Swarzędzu ma zapewne XII wieczny rodowód. W związku z licznymi przebudowami kościoła uległ największym zmianom. Stąd nie sposób ustalić jego pierwotnych rozmiarów. By uniknąć ewentualnych nieporozumień z określaniem poszczególnych jego części zajmiemy się tylko grobami w części, o kształcie prostokąta z wycięciem w formie podkowy zajętym przez kościół, w najbliższym jego sąsiedztwie. Na tym cmentarzu znajduje się wybudowana zapewne na początku XX wieku neogotycka kaplica grobowa rodziny Sarrazin. To budowla z czerwonej cegły kryta dachówką, z zewnętrznymi filarami przyporowymi. W oknach witraże, nad wejściem o motywach roślinnych. Jej górny poziom od strony placu przykościelnego pełni rolę kaplicy cmentarnej. Dolny (piwnica) jest kryptą grobową rodziny Sarrazin. O przeznaczeniu budowli informuje znajdujący się wysoko nad wejściem do kaplicy napis RUCHESTAETTE DER FAMIELIE I. SARRAZIN. Ignatz Sarrazin był dobrym katolikiem. Niemcem. Właścicielem Kruszewni nabytej od generała Ludendorffa. Jest wspominany jako bardzo dobry człowiek, u którego ludziom dobrze się pracowało i znakomity gospodarz. Zapis z kroniki żałobnej w Głosie Swarzędza z 11.X.1934 r. Następnie wygłosił ks. Kan. Pech w języku niemieckim mowę żałobną, podkreślając w serdecznych słowach przymioty śp. Zmarłego jako wiernego syna św. Kościoła katolickiego, lojalnego obywatela Rzplitej polskiej oraz wzorowego rolnika, który pokochał tą ziemię poznańską, dokąd przybył jako 8-letni chłopiec z zachodnich Niemiec. (…) na kilka chwil jeszcze przed swoją śmiercią prosił swoich najbliższych ażeby należytą i przykładną opieki otoczono jego lud polski, który z Nim wiernie i chętnie współpracował pozyskując temsamem sympatję i uznanie. Gen. Konsulat Rzeszy Niemieckiej w Poznaniu reprezentował p. konsul bar(on). V(on). Tucher.

Wystawił w Kruszewni krzyż zniszczony przez hitlerowców. W krypcie, wejście do niej od strony cmentarza, znajduje się 6 trumien umieszczonych na dwu poziomach. Dwie trumny na górnym poziomie, po lewo od wejścia nie mają tabliczek informujących kto w nich spoczywa. Na dolnym poziomie są trumny, na których tabliczki informują, że spoczywają tu:

Clemens Sarrazin 12.1.1876 Kruszewnia

25.5. 1907 Zerniki

Maria Sarrazin geb. Versen                    12.3.1849 Marienburg

13.10.1901 Kruszewnia

Ignatz Sarrazin                 21.9.1847  Engar

4.10.1934 Kruszewnia

Hermann Sarrazin             10.5.1880 Kruszewnia

15.1.1919 Zerniki

Potomkowie rodziny Sarrazin mieszkają w Niemczech, odwiedzają czasami swarzędzkie groby przodków.

Po wejściu na teren przykościelny po lewej stronie figura Matki Bożej, z napisem na cokole: Niepokalanemu Sercu Matki Bożej Ofiarowują za opiekę parafianie 7.7.1946

Dalej po tej samej stronie znajduje się cenotaf- symboliczny, pusty grób nie zawierający pochowanych zwłok. Ten grób ekumeniczny powstał w 1994 lub 1995 roku z inicjatywy nieżyjącej już pani Beaty Czosnowskiej, katechetki w szkole podstawowej nr 3. Jest to grób ziemny obsadzony trwała roślinnością w tym barwinkiem, na nim metalowy krzyż z trój kolistymi zakończeniami (u góry niekompletne). Na krzyżu tabliczka w kształcie serca, w kolorze zielonym. Na nim u góry, w rozcięciu, napis Ś.W. PAMIĘCI, a poniżej symbole trzech wyznań: po prawo żydowskiego- Gwiazda Dawida, w środku krzyż katolicki, a z prawej krzyż prawosławny. Pani Czosnowska chciała w ten sposób zachować pamięć o przedstawicielach innych wyznań żyjących na naszej ziemi. Krzyż katolicki ma upamiętniać protestantów. Dalej znajdują się dwa groby księży. Pierwszy księdza Tomasza Nejczyka. Na cokole napis „Bóg nas cieszy we wszelkiem utrapieniu naszem”, a na płycie Ś.P. X. Tomasz Nejczyk proboszcz swarzędzki ur. 9.2.1865 um. 16.2.1918 Zdrowaś Maryja

Ksiądz Nejczyk w 1905 r. został przewodniczącym Banku Ludowego. W 1906 r. organizował, a następnie przewodniczył Stowarzyszeniu Katolickich Robotników, w 1907 r. wszedł do rady szkolnej szkoły katolickiej. W tym samym roku, 15 stycznia z inicjatywy ks. Tomasza Nejczyka i organisty Jana Zaporowskiego, by pielęgnować tradycje ludowej pieśni kościelnej, wśród parafian założono Towarzystwo Chóru Kościelnego pod wezwaniem św. Cecylii. W czasie I wojny światowej , w 1917 r. ks. Proboszcz Tomasz Nejczyk uzyskał od konserwatora prowincji poznańskiej orzeczenie, że dzwony swarzędzkiego kościoła posiadają wartość historyczną i w ten sposób uchronił je przed grabieżą w celu przetopienia na potrzeby wojenne.

Drugi to Ś.P. ksiądz Feliks Kurczewski ur. 18.10.1925 zm. 9.3.1974 prob. Parafi Borzysławiec.

Dalej po obu stronach kościoła znajdują się groby, najczęściej rodzinne. Należą do rodzin Krychów, Tabaki, Gruszczyńskich, Waliszków, Majcherowiczów, Szleichertów i Brodowskich, Frąckowiaków i Krychów. W grobie Tabaków, spoczywają tragicznie zmarli synowie Roman 1912-1926 i Walerian 1912-1926, Antoniego Tabaki właściciela fabryki przy ul. Wrzesińskiej (po wojnie Zakład nr 2 byłych Swarzędzkich Fabryk Mebli). W grobowcu Szleichertów i Brodowskich między innymi Florian Szleichert 4.5.1891  3.5.1930 uczestnik Powstania Wielkopolskiego. Maksymilian Szleichert, który z księdzem Wawrzyniakiem 13.XI.1905r. zakładał swarzędzki bank spółdzielczy, a także miał swój znaczący udział w powstaniu chóru św. Cecylii. Pani Wanda Szchleichert, swarzędzka nauczycielka w SP 2, prekursorka nauczania w klasach dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim. Jest też grób, w którym spoczywa znakomity geograf Stanisław Konieczny Doc. Dr. Hab. UAM w Poznaniu

Rodziny mające tu groby mogą nadal dokonywać pochówków, nie ma jednak nowych miejsc.

Źródło: „Cmentarzyska i cmentarze niegrzebalne ziemi swarzędzkiej” Ewa J.      

i Włodzimierz Buczyńscy