Powstał on prawdopodobnie już w XII w. jako świątynia drewniana stanowiąca parafię pod wezwaniem św. Marcina. Proboszczowie swarzędzcy, pobierali z upoważnienia biskupów dziesięciny kmiecie z całej okolicy jak Borówko pod Czempiniem i Bojanowo Stare oraz Piotrkowice.

Na przełomie XVI i XVII wieku wybudowano nowy kościół z palonej cegły, który był rozbudowywany w kolejnych latach. Drugą część kościoła dobudowano w 1695 r., trzecią w 1753 r., a wieżę kościelną pobudowano w 1792 roku. Kościół ten wznosi się w północnej części nad jeziorem przy ul. Św. Marcina.

Od początków XVII wieku naprzeciwko kościoła stała siedziba właścicieli Swarzędza. 
Znajdował się tam okazały drewniany dworek szlachecki wraz z folwarkiem. Obok kościoła stał również szpital parafialny ufundowany przez Karola Grudzińskiego oraz plebania i dom altarzysty pobudowany w 1752 roku przez Teodora Koźmińskiego. W tym rejonie skupiały się zabudowania wsi Swarzędz.

Tereny na osadnictwo miejskie wytyczone zostały na południe od wsi Swarzędz skręcające łukiem w kierunku jeziora. O okresie lokacji miasto miało wytyczone dwa place. Pierwszy, gdzie obecnie stoi ratusz, drugi nazywany Starym Rynkiem obecnie Plac Niezłomnych. Centralne miejsce zajmował ratusz, który pierwotnie był drewniany, a wokół postawiono szereg sklepów i domów kramarskich. Do współczesnych czasów nie przetrwały żadne ślady pierwotnego ratusza, który prawdopodobnie znajdował się w zachodniej części  obecnego rynku.

Pierwsze domy mieszkalne w mieście zbudowane zostały z drewna w 1621r. w północnej części miasta na koszt właściciela. Resztę w tej części zbudowali Żydzi. Poza tym pobudowano bożnicę na tyłach północnej części rynku – obecnie Plac Powstańców Wielkopolskich. Znajdował się tu również  dom rabina, kantora, szkoła i łaźnie rytualne.

W południowej części miasta osiedlili się głównie osadnicy protestanccy. Tworzyli oni osobną gminę i w porównaniu do Żydów otrzymali większe działki. Z. Grudziński przekazał im także działki pod budowę kościoła u szkoły oraz teren na cmentarz. Dom pastora był najokazalszym budynkiem XVIII wiecznego Swarzędza. Pod koniec XVIII wieku Swarzędz posiadał 353 domy mieszkalne zbudowane głównie z drewna oraz szkoły, aptekę, zajazdy, gospody i browar.

Źródło: „Swarzędz 1968-1988” Władysław Białek

ZOBACZ PANORAMĘ 

  -->Przejdź do strony internetowej Parafii św. Marcina<--

Parafia św. Marcina Bpa w Swarzędzu na FB