Rzeźnia

Jeszcze w 1934r. rzeźnia spłacała dług w wysokości 27 997 zł zaciągnięty przed pierwszą wojną światową. Do 1930r. nie była przebudowywana, jedynie doprowadzono wodę. Pobudowano chłodnie, wytwarzając też lód na własne potrzeby i dla ludności. W 1937/38 roku przeprowadzono remont rzeźni oraz zmieniono izolację rur doprowadzających parę, wodę ciepłą i zimną.

Rzeźnia niekiedy przynosiła miastu straty. Tylko w 1919r. przyniosła zysk w wysokości ponad 29tys. marek, ale w 1920r. już straty w wysokości 333 tys. marek.

Na niekorzystną sytuację finansową wpływ miały zarówno spłata długu jak również niewykorzystane moce produkcyjne. Rzeźnia mogła bić dziennie 7 sztuk bydła, 20 cieląt, 50 trzody chlewnej. W samym jednak Swarzędzu hodowano np. w 1938r. 127 koni, 101 sztuk bydła, 72 sztuk trzody chlewnej. W 1937/38 roku po zainstalowaniu urządzeń do uboju elektrycznego (koszt 267 zł) i aparatu, możliwości ubojowe się zwiększyły. W tymże roku ubój wynosił: 157 sztuk bydła, 160 jałówek, 9111 cieląt, 1093 trzody chlewnej. Klienci rzeźni zapłacili za ubój 2,5 tys. zł. Miasto było samowystarczalne w zakresie zaopatrzenia w mięso i przetwory, a ponadto 40% produkcji wysyłano do Poznania.

Rzeźnia zatrudniała kilka osób (2 robotników, kierownika, weterynarza i trychinoskopistę). Lekarz weterynarii zarabiał rocznie w 1932r. 2600zł, kierownik 4000zł, a trychinoskopista 1500zł.

Gazownia

W tym samym okresie co rzeźnię zbudowano gazownię. Kredyt na budowę wynosił 30 000 marek.

W latach 1934-1938 wybudowano piec 4-retorowy, wykonano instalację elektryczną, przeprowadzono konserwację budynku i kupiono nowy motor elektryczny.

Z reguły gazownia przynosiła miastu znaczne dochody. Wynosiły one w 1919 roku 30 731 marek, w 1920r. 268 229 marek i w 1921 r. 50 772 marek.

Produkcja gazowni w Swarzędzu w latach 1925-1938 w zł

Wodociąg

Na wodociąg zaciągnięto przed 1918r. kredyt w wysokości 150 tys. marek. Wodociąg miał własne ujęcie wody.

Wartość wodociągów szacowano w 1934r. na 1,2 mln zł. Składały się na nie budynek z wieżą wartości 210 tys. zł, 30- metrowy komin (25 tys. zł), swa zbiorniki oczyszczające (60 tys. zł) i sieć rurociągu (498 tys. zł).

Przez wiele lat nie dokonywano większych inwestycji w wodociągach. W 1934r. założono 100 rur na ul. Łąkowej. W 1938/39 r. wymieniono rury w studni, dokonano naprawy maszyn parowych oraz kotła, a także basenu na wodę. W kosztach produkcji największą sumę stanowił węgiel, którego zużywano około 50 ton. Za wodę konsumenci płacili 11 tys. zł. Poważnym odbiorcą była rzeźnia.

Wodociągi przynosiły miastu znaczne dochody. Rekordowy zysk uzyskano w 1933/34r. wysokości ponad 17 tys. zł.

Produkcja wodociągów w Swarzędzu w latach 1925-1938 w zł

Elektrownia

Prąd był początkowy wytwarzany przez wodociąg i młyny, a korzystali z niego mieszkańcy Swarzędza. Jednak dopiero w środę 24 listopada 1937r. o godzinie 15:20 nastąpił historyczny moment, kiedy to prąd popłynął do mieszkań swarzędzkich z linii przesyłkowej z Poznania.

Nim do tego doszło, uchwała Rady Miejskiej z dnia 10 października 1935r. powołano Zakład Elektryczny w Swarzędzu jako miejskie przedsiębiorstwo samorządowe do wytwarzania prądu oraz przetwarzania, przesyłania i zasilania miasta. W tym celu Zarząd Miejski zaciągnął pożyczkę w Komunalnym Funduszu Pożyczkowo-Zapomogowym w wysokości 20 tys. zł. Spłata miała nastąpić w ciągu 9 lat.

Miastu zależało na tym, aby prąd popłynął do Swarzędza w czasie trwania Targów Meblowych. Burmistrz Staniewski pisał do dyrektora Elektrowni w Poznaniu, że byłaby to wielka dogodność i pomoc tak dla wystawców jak i dla zwiedzających.

W pierwszym roku funkcjonowania elektrowni zysk wyniósł 1525zł.

Przed wybuchem wojny do sieci elektrycznej podłączonych było 165 domów. W tymże roku zysk elektrowni wyniósł 2948zł.

Inne urządzenia komunalne

Korzyści przynosiło też miastu targowisko, które mieściło się przy Nowym Świecie. Mimo, że warunki handlowe były tam złe, targowisko przyniosło w 1938/39r. zysk w wysokości 306zł.

Miasto zakupiło też wóz konny i zatrudniło woźnicę oraz utrzymywano psa. Praca woźnicy przynosiła zysk w wysokości 1650zł.

Mimo rozbudowanych zakładów komunalnych w mieście występowały liczne braki. Władze miasta zdawały sobie z tego sprawę o czym świadczy zestaw niedogodności przygotowany przez burmistrza Staniewskiego. W 1939r. pisał on, że należy opracować plan rozbudowy miasta, położyć nawierzchnię na 12,5 km dróg gruntowych, pobudować targowisko zwierzęce, rozszerzyć kanalizację, rozbudować sieć wodociągową i gazową na peryferiach miasta, dokończyć budowę stadionu sportowego, pobudować łazienki publiczne nad jeziorem i szkołę żeńską. Realizację tego ambitnego planu przerwała wojna.

Ogólną wartość przedsiębiorstw w Swarzędzu szacowano w 1934r. na 1,6 mln zł.

Źródło: „Dzieje Swarzędza. Monografia” Stanisław Nawrocki