Dziennik poznański o Auguście Cieszkowskim - 17 marca 1894 roku (sobota)   strona 1

Dziennik poznański o Auguście Cieszkowskim -17 marca 1894 roku (sobota) strona 2                                                                                                                                                                              

Autor:  W. MIERZECKA

Filozof, polityk i rolnik

Urodził się 12 września 1814 r. w Suchej na Podlasiu w starej, zamożnej szlacheckiej rodzinie. Jego ojciec Paweł był znakomitym gospodarzem i znanym hodowcą koni. Matka, Zofia z Kickich, zmarła wcześnie. Ojciec otoczył go troskliwą opieką. Niejasna sytuacja polityczna na ziemiach polskich spowodowała, że wywiózł go do Włoch, gdzie opiekę nad nim objęła była wychowawczyni Zygmunta Krasińskiego, pani de la Haye. 
Po kilku latach wrócił do kraju i rozpoczął naukę w gimnazjum w Warszawie na Lesznie. Czynnie brał udział w powstaniu listopadowym. Przed upadkiem Warszawy ojciec, w obawie przed represjami, wywiózł go do Krakowa, gdzie w 1832 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. 
W tym samym roku podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po dwu latach przeniósł się na uniwersytet berliński. Było to dwa lata po śmierci Hegla, którego filozofia panowała tam niepodzielnie. Miała ona ogromny wpływ na młodego Polaka - do końca życia wyznawał jej zasady, a także rozwijał je w punktach niedostatecznie opracowanych przez Hegla.

W 1838 r. uzyskał stopień doktora i przez kilka lat podróżował po Europie. We Francji uczestniczył w posiedzeniach naukowych na Sorbonie i w College de France. Przysłuchiwał się posiedzeniom parlamentu, zwiedzał fabryki, różnego rodzaju przedsiębiorstwa, a w szczególności gospodarstwa rolne. Następnie wyruszył do Anglii, gdzie zwrócił uwagę na doniosłą rolę finansów i ich organizacji. Kolejnym etapem jego podróży były Włochy. tam poznał Zygmunta Krasińskiego, z którym połączyła go przyjaźń na całe życie. 
W 1840 r. wrócił do Królestwa i włączył się w życie społeczno-kulturalne Warszawy. Przyczynił się do założenia "Biblioteki Warszawskiej", gdzie w najbliższych latach opublikował wiele artykułów. Ze względów politycznych musiał opuścić Królestwo. W 1943 r. przeniósł się do Wierzenicy pod Poznaniem. 
Był człowiekiem niezmiernie wszechstronnym. Oprócz filozofii bliskiej jego sercu przez całe życie, interesował się problematyką rolną. Był kontynuatorem idei Stanisława Staszica upowszechniania własności wśród chłopów (1816 - Towarzystwo Rolnicze w Hrubieszowie; patrz: RME 2005, nr 9). Propagował system udziału w zyskach i dopuszczenia pracowników do współwłasności. Widział w tym zachętę do wydajniejszej pracy i podstawę do wszechstronnego rozwoju. W 1845 r. biorąc udział w Kongresie Rolniczym w Berlinie wysunął postulat udziału proletariatu wiejskiego w zyskach właściciela. 
Swoje idee usiłował realizować nie tylko w Wierzenicy, ale również w majątku, który nabył we Francji będąc pod wrażeniem przemian gospodarczych dokonujących się w tym kraju. Jego osiągnięcia zostały docenione przez Francuzów, czego wyrazem był jego wybór na Krajowy Kongres Rolniczy w Paryżu w 1847 r. 
Jednocześnie brał aktywny udział w życiu politycznym. W 1848 r. został wybrany posłem na sejm pruski. W tym samym roku współdziałał w założeniu Ligi Polskiej mającej za zadanie obronę sprawy polskiej. Niestety już rok później, na skutek zaostrzenia ustawy o stowarzyszeniach, Liga została rozwiązana. 
W sejmie walczył o sprawy polskie wierząc, że na tej drodze można osiągnąć ustępstwa.

Zupełnie odmiennego zdania był Zygmunt Krasiński, co wpłynęło na pewne ochłodzenie ich przyjaźni.

Do sejmu wybierany był wielokrotnie. W 1850 r. wraz z innymi posłami z Poznańskiego złożył mandat oprotestowując rewizję konstytucji i przekreślenie żądań Polaków. Po ponownym wybraniu podnosił potrzebę założenia uniwersytetu w Poznaniu - zabór pruski był dzielnicą szczególnie upośledzoną pod względem szkolnictwa, a szczególnie wyższego. Pierwszy okres jego pracy parlamentarnej trwał siedem lat - w kolejnych wyborach posłowie polscy nie uzyskali mandatów. W tym czasie wybił się na czoło frakcji polskiej nie tylko zdolnościami i wykształceniem, ale i pracowitością. 
W kolejnych latach nieco podróżował - był we Francji, odwiedził Zygmunta Krasińskiego. Wiosną 1857 r. ożenił się ze swoją stryjeczną siostrą, Heleną Cieszkowską. Miał z nią dwu synów. W tym samym roku współdziałał przy założeniu Poznańskiego Towarzystwa Nauk. Był jego prezesem przez trzy kadencje. Pracę parlamentarną rozpoczął ponownie w 1858 r. W dwa lata później został prezesem Koła Polskiego w sejmie. 
Bliska mu była problematyka rolnictwa - doceniał jego rolę i znaczenie pracujących w nim ludzi. Uważał, że edukacja rolnicza przyczynia się do poprawy ich sytuacji, a także stwarza możliwość obrony bytu narodowego. W swoich majątkach wprowadzał liczne udoskonalenia agrotechniczne zgodne ze światowymi trendami. Świadom postępu w rolnictwie zachodnioeuropejskim, starał się upowszechniać na ziemiach polskich nowe idee. Korespondował z europejskimi ośrodkami rolniczymi, wybitnymi działaczami polskimi, takimi jak Tytus Działyński, czy Hipolit Cegielski. Był aktywnym działaczem Rolniczego Towarzystwa Poznańsko-Szamotulskiego oraz Zarządu Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. 
Ponieważ jego działania zmierzające do utworzenia szkoły wyższej przez władze nie przynosiły rezultatu, zobowiązał się w 1861 r. na posiedzeniu Koła Polskiego do utworzenia jej we własnych dobrach. W następnych latach zwiedził tego rodzaju zakłady we Francji, Anglii i Belgii. Dzięki jego nieustępliwym staraniom i nakładom finansowym w 1870 r. w Żabikowie, majątku, który przekazał na rzecz Centralnego Towarzystwa Gospodarczego, powstała szkoła rolnicza. Była to jedyna wyższa uczelniana ziemiach polskich pod zaborem pruskim. Dla upamiętnienia nieżyjącej już żony Cieszkowskiego otrzymała imię Haliny. 
Szkoła powstała wbrew intencjom władz, wyłącznie z prywatnej inicjatywy. Mimo że nie miała formalnych praw akademickich, realizowano w niej szeroki, nowoczesny program nauczania. Obejmował on przedmioty praktyczne, przyrodnicze podstawy produkcji roślinnej i zwierzęcej, przedmioty ekonomiczne i społeczne oraz podstawy przetwarzania surowców rolniczych. Nauczano też budownictwa, maszynoznawstwa, leśnictwa, ogrodnictwa, sadownictwa, warzywnictwa. Program w dużym stopniu zbliżony był do dzisiejszych programów nauczania w szkołach rolniczych. Realizowali go tak znakomici wykładowcy, jak Juliusz Au, Antoni Sempołowski, Szczęsny Kudelka, Józef Rivoli. Absolwenci szkoły byli wszechstronnie przygotowani do prowadzenia nowoczesnych gospodarstw rolniczych. 
Wskutek szykan rządowych szkoła została zamknięta w 1977 r. Stacja Doświadczalna przy szkole istniała do 1890 r., po czym jej zbiory i biblioteka zostały przekazane Studium Rolniczemu w Krakowie. W 1872 r. Cieszkowski przeniósł się na stałe do Poznania. Zmarł 12 marca 1894 r. Pochowany został w kościele parafialnym w Wierzenicy.

Źródło: www.cbr.edu.pl